گمانه‌زنی باستان‌شناسان در تقاطع ورودی چهار راه شهر شوش به آشکار شدن آثاری از جمله بقایای یکپارچه یک کوره ذوب فلز منجر شد که با توجه به نتایج کاوش‌های سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ در نزدیکی این محدوده، می‌توان این کورۀ ذوب فلز را به اواخر دوران تاریخی یا اوایل سده‌های نخست اسلام متعلق دانست.
مهدی امیدفر ـ سرپرست هیأت باستان‌شناسی شوش ـ درباره این یافته جدید گفت: شوش یکی از مهمترین محوطه‌های باستانی جنوب‌غربی آسیا است که در شمال دشت خوزستان قرار دارد. این محوطۀ منحصربه‌فرد، از پشته‌های متعددی تشکیل شده که تپه‌های آکروپل، آپادانا، شهر شاهی و محدودۀ شهر صنعتگران، از مهمترین قسمت‌های آن به شمار می‌آیند.
این باستان‌شناس یادآور شد: به دنبال کاوش‌های باستان‌شناسان انگلیسی و فرانسوی در شوش، استقرار جوامع انسانی در این محوطه از نیمه دوم هزاره پنجم پیش از میلاد آغاز شده و تقریباً به طور پیوسته تا سده‌های میانه اسلامی ادامه داشته است.
امیدفر ادامه داد: با پایان حضور هیأت باستان‌شناسی فرانسوی و همزمان با انقلاب اسلامی در ایران، پژوهش‌های باستان‌شناسی در شوش با وقفه‌ای طولانی روبرو شد. از آن پس، کاوش‌های محدود انجام شده توسط هیأت‌های ایرانی در محوطه باستانی شوش، بیشتر با ماهیت نجات‌بخشی صورت گرفت که گمانه‌زنی در تقاطع چهارراه ورودی شهر شوش در منتهی‌الیه شرقی شهر صنعتگران نیز از آن جمله به شمار می‌رود.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی شوش همچنین گفت: از پروژه‌های عمرانی چالش‌برانگیز شهر شوش در دهۀ گذشته، برچیدن سازۀ پل روگذر محور ترانزیت اهواز- اندیمشک به منظور ایجاد مسیر زیرگذر بوده است. این پل، یکی از سازه‌های جدید در محدوده عرصۀ محوطه شوش به‌شمار می‌آمد که برچیدن آن موجب سازگار شدن شرایط این محدوده با ضوابط مصوب عرصه و حریم محوطۀ باستانی از سوی نهادهای متولی شد.
او افزود: بر اساس نتایج کاوش‌های اخیر و ضوابط حاکم بر عرصه محوطۀ باستانی شوش، امکان احداث مسیر زیرگذر در جادۀ اهواز- اندیمشک (محور شمال به جنوب) در محل تقاطع چهارراه ورودی شهر شوش، به‌دلیل آسیب رساندن به یکپارچگی و ماهیت باستانی این بخش از محوطه وجود نداشت. از این رو، پروژۀ احداث مسیر زیرگذر در محور شمال به جنوب جادۀ اهواز-اندیمشک از سوی مسؤولان شهری و استانی با برنامه‌ریزی برای ایجاد یک سازه در محور دزفول- شوش (شرق به غرب) جایگزین شد که کاهش مشکلات ترافیکی و سامان‌دهی این محدوده از شهر را در پی خواهد داشت.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی شوش ادامه داد: با پیشنهاد این طرحِ جایگزین از سوی مسؤولان شهری به پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، گمانه‌زنی به منظور بررسی احتمال آشکار شدن بقایای فرهنگی در محدودۀ مورد نظر در دستور کار هیأت باستان‌شناسی پایگاه میراث جهانی شوش قرار گرفت. محدودۀ پیشنهادی برای ایجاد سازۀ جایگزین در چهارراه ورودی شهر شوش در شمال شرقی تپه شهر صنعتگران، در حرائم درجه یک و دو محوطۀ میراث جهانی شوش قرار دارد.
امیدفر گفت: این پروژه، ۳۸۰ متر از بخش غربی محدوده پیشنهادی که نوار سبز ورودی شهر شوش را در بر می‌گیرد، مورد گمانه‌زنی باستان‌شناختی قرار گرفت. گذشته از کاوش در وضعیت آب و هوایی نامناسب تابستان، پروژه با چالش‌های جدی دیگری نیز روبرو بود که از آن میان می‌توان به برخورد با لوله‌های قطور انتقال آب برای آبیاری فضای سبز، حوض‌های آبنما، جعبه‌های کنترل و کابل‌های برق تیرهای روشنایی و کابل‌های فیبر نوری در محدوده گمانه‌زنی اشاره کرد.
او افزود: بخش غربی این محدوده به مراتب با مشکلات کمتری نسبت به بخش شرقی، اعم از برخورد با زیرساخت‌های شهری یا موانع دیگری از این دست، رو به رو بود.
این باستان‌شناس گفت: در این فصل، جمعاً هفت گمانه در ابعاد ۳×۳ متر ایجاد شد که از مهمترین آثار به‌دست آمده از آن‌ها می‌توان به آشکار شدن بقایای یکپارچه یک کوره ذوب فلز در دو کارگاه کاوش اشاره کرد.
سرپرست هیأت باستان‌شناسی شوش اظهارکرد: اگرچه یافته فرهنگی شاخصی در ارتباط با این پدیدار به دست نیامد که پیشنهاد تاریخ دقیق برای آن را امکان‌پذیر کند، اما با توجه به نتایج کاوش‌های سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ در نزدیکی این محدوده، می‌توان این کورۀ ذوب فلز را متعلق به اواخر دوران تاریخی یا اوایل سده‌های نخستین اسلامی دانست.
امیدفر همچنین گفت: این فرضیه با آشکار شدن ۲ سکه و یک سرپیکان مفرغی (در لایه‌های پایین‌تر از کوره ذوب فلز) از دورۀ اشکانی درکارگاه‌های دیگر گمانه‌زنی، بیش از پیش پشتیبانی می‌شود.
این یافته‌های جدید باستانی درحالی به دست آمده که جواد واحدی ـ معاون پارلمانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ـ‌به تازگی گفته است: «حریم و عرصه‌های میراثی شوش نیاز به بازنگری داشته و وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز بر حل مشکلات این شهرستان تاکید دارد. میراث فرهنگی و گردشگری نباید برای مردم و سرمایه‌گذاران مشکلات و زحماتی را ایجاد کند، برخی کج‌فهمی در دوران‌های گذشته باعث ایجاد مزاحمت‌هایی برای مردم و سرمایه‌گذاران حوزه میراث فرهنگی و گردشگری شده است.»
محوطه باستانی شوش در حدود ۱۲۰۰ هکتار وسعت داشت، اما بعدها پیشنهادهایی برای محدود کردن آن به ۴۰۰ هکتار مطرح شد که مخالفت‌های گسترده باستان‌شناسان را به دنبال داشت. در نهایت سال ۱۳۹۴ فرهاد نظری ـ مدیرکل ثبت آثار تاریخی ـ خبر داد که عرصه وحریم شهر تاریخی شوش با در نظر گرفتن ۷۰۰ هکتار ابلاغ شده است. اکنون پس از گذشت حدود هشت سال از کوچک‌سازی حریم محوطه باستانی شوش، دوباره اصلاح حریم این منطقه باستانی با حدود هفت‌هزار سال قدمت، از سوی متولیان میراث فرهنگی مطرح شده است.
منبع: ایسنا
