فولاد خوزستان و گامی نوین در بازیافت صنعتی

در میانه‌ تلاقی بحران‌های مزمن صنعت فولاد ایران ـ از تحریم‌های فناورانه و انرژی‌محور گرفته تا نوسانات بازار جهانی و فشارهای زیست‌محیطی ـ شرکت فولاد خوزستان دستاوردی رقم زده که می‌توان آن را نه فقط یک نوآوری فنی، بلکه یک تحول راهبردی در صنعت فولاد کشور دانست: تولید بریکت احیایی از لجن صنعتی بخش احیا، برای نخستین‌بار در مقیاس صنعتی در جهان.
لجن کلاریفایرهای کوره‌های میدرکس، تا پیش از این، در شمار پسماندهای صنعتی غیرقابل بازیافت دسته‌بندی می‌شدند؛ موادی پرحجم، با درصد قابل توجهی آهن، که دفع آنها نه‌تنها هزینه‌بر، بلکه تهدیدی جدی برای محیط زیست بود. اما متخصصان فولاد خوزستان، در اوج محدودیت‌های خارجی و بدون دسترسی به فناوری‌های وارداتی، با تکیه بر دانش بومی و نوآوری درون‌زا، موفق شدند این لجن‌ها را به بریکت‌هایی با کیفیت فلزی قابل قبول تبدیل کنند؛ محصولی که نه‌تنها در همان مدول‌های احیای مستقیم دوباره استفاده شده، بلکه در کوره‌های قوس الکتریک نیز شارژ شده و به تولید محصول نهایی کمک کرده است.
این دستاورد، از سه منظر قابل تأمل جدی است:
از نظر اقتصادی؛ استفاده مجدد از لجن‌های احیا باعث صرفه‌جویی میلیاردی در هزینه‌های تأمین مواد اولیه، کاهش واردات قراضه یا سنگ آهن مکمل، و نیز کاهش چشمگیر هزینه‌های زیست‌محیطی مرتبط با دفع پسماند صنعتی می‌شود. در دوره‌ای که شدت مصرف انرژی و مواد خام به چالش بزرگ صنایع مادر بدل شده، چنین موفقیتی گامی عملی در جهت بهره‌وری واقعی است.
همچنین از منظر زیست‌محیطی و توسعه پایدار؛ به‌کارگیری دوباره پسماندهای پرریسک در زنجیره تولید، گامی به‌سوی “اقتصاد چرخشی” و “فولاد سبز” است؛ دو مفهومی که تا همین چند سال پیش در ادبیات صنعتی کشورمان بیشتر در حد شعار باقی مانده بود، اما اکنون فولاد خوزستان توانسته آن را در عمل محقق کند.
و مهم‌تر از همه، از نگاه استراتژی صنعتی ملی؛ در شرایطی که صنایع داخلی اغلب از کمبود فناوری، دسترسی نداشتن به تجهیزات خارجی، و محدودیت‌های ساختاری شکایت دارند، این دستاورد نمونه‌ای است از آنچه می‌توان «جهش فناورانه در بستر محدودیت» نامید. فولاد خوزستان نشان داد که حتی بدون وابستگی به تجهیزات غربی و مهندسین خارجی، با سازمان‌دهی هوشمند منابع انسانی، ایجاد فرهنگ تحقیق و توسعه، و جسارت در آزمون و خطا، می‌توان دستاوردی را خلق کرد که در سطح جهانی کم‌سابقه است.
نباید اجازه داد این موفقیت در گردوغبار اخبار روزمره گم شود. این اتفاق، الگوی نوینی از توسعه صنعتی را پیش‌روی ما می‌گذارد: الگویی که در آن صنعت، نه صرفاً مصرف‌کننده منابع و تجهیزات، بلکه «تولیدکننده دانش و راه‌حل» است.
فولاد خوزستان این‌بار نشان داد که پسماندها هم می‌توانند ارزش‌زا باشند، اگر نگاهی فناورانه، آینده‌نگر و مقاومتی بر مدیریت تولید حاکم باشد.