محمدجواد اشرفی بیان کرد: گزارش ارزیابی طرح میدان نفتی سهراب که در انتهای مخزن شماره یک هورالعظیم در کنار دایک مرزی واقع است، در سال‌های گذشته به اداره کل محیط زیست خوزستان و سازمان حفاظت محیط زیست ارجاع شد و کمیته ملی ارزیابی این سازمان در سال ۹۷ با اجرای میدان نفتی سهراب یک و ۲، در قالب ۲ پد موجود و جاده‌های دسترسی موافقت کرد و اکنون که مهندسی توسعه نفت درخواست صدور موافقت را داشته در اداره کل محیط زیست خوزستان در حال بازنگری است.
“پد”» محدوده‌ای است که چاه را در آن حفر و تاسیسات نفتی را مستقر می‌کنند که تقریبا سه هکتار مساحت دارد.
به گفته وی، طرح میدان نفتی سهراب یک و ۲ احتمالا در این هفته در کمیته ارزیابی ملی دوباره بررسی شده و ممکن است تا ۲ ماه آینده مجوز آن صادر شود.
چاه‌های نفت در هور بیشتر می‌شود
وی افزود: امسال درخواست توسعه کامل میدان نفتی سهراب در قالب ۲۵ پد و ۳۵ چاه مطرح و گزارش ارزیابی محیط زیستی آن به تازگی به سازمان محیط زیست ارایه شده است؛ با توجه به اینکه بخش قابل توجهی از این طرح در مخزن شماره یک تالاب قرار دارد، ما به خاطر اثرات تخریبی به شدت با آن مخالفت کردیم و گزارش را برای بازنگری و بازبینی عودت دادیم که این طرح در نوبت بررسی است و قرار شد آن را اصلاح کنند.
اشرفی اضافه کرد: علاوه بر این قرار بود به موازات دایک مرزی به طول تقریبی ۱۶ کیلومتر درون قسمت ایرانی تالاب (مخزن یک) توسعه جاده دسترسی را داشته باشند که با این نیز مخالفت کردیم ولی تمهیداتی را در نظر گرفتیم که برای اجرای آنها در حال مذاکره هستیم.
وی مخزن شماره یک هورالعظیم را ورودی اصلی آب به این تالاب بیان کرد و گفت: موقعیت چاه‌ها و پدها در طرح توسعه میدان نفتی سهراب در انتهای تالاب در کنار دایک مرزی خواهد بود که اگر تالاب را به صورت یکپارچه در نظر بگیریم در وسط تالاب قرار می‌گیرد؛ البته کشور همسایه نیز بدون کمترین توجه به مسایل محیط زیستی در تالاب هورالعظیم در حال انجام فعالیت‌های نفتی است.
اشرفی درباره دخل و تصرف در محیط های زیرمدیریت سازمان محیط زیست از جمله تالاب‌ها، تاکید کرد: با توجه به ارزش‌های اکولوژیک این مناطق برای این سازمان و همه دوستداران محیط زیست، مطلوب این است که هیچگونه دخل و تصرفی که منجر به تخریب غیر قابل برگشت در عرصه‌ها باشد صورت نگیرد؛سیاست کلی ما بر این اساس تدوین می‌شود اما در پاره‌ای از موارد که الزام برخی از پروژه‌های عمرانی در مناطق زیر مدیریت سازمان محیط زیست به صورت ضرورت و یا گاهی به صورت تکلیفی بنا بر تصمیم گیری کلان صورت می‌گیرد، وظیفه حداقلی سازمان این است که چارچوب‌ها و الزامات سختگیرانه را در راستای کاهش اثرات منفی این پروژه‌ها بر روی مناطق زیرمدیریت اعمال کنیم.
وی ادامه داد: بنابراین ترجیح می‌دهیم پروژه‌ها در مناطق زیرمدیریت سازمان حفاظت محیط زیست اجرا نشود اما اگر به هر دلیلی قرار شد این پروژه‌ها اجرا شوند باید الزامات محیط زیستی‌مان را سختگیرانه اعمال کنیم و در مرحله اجرا و بهره‌برداری پایش‌های لازم را داشته باشیم.
اشرفی با اشاره به آغاز برداشت کشور عراق از این میدان نفتی مشترک، گفت: بر اساس تصمیم گیری ملی و ضرورت بهره‌مندی و حفظ منابع ملی، در وهله اول از مسوولان شرکت مهندسی توسعه نفت خواستیم که حفاری در تالاب را به شکل مورب و در خارج از محدوده تالاب اجرا کند، اما طبق گزارشی که به ما دادند بر اساس مسایل فنی که مرتبط با ساختار زمین شناسی منطقه است، امکان حفاری مورب در آن منطقه وجود ندارد، به همین دلیل گزینه‌های دیگر از جمله کاهش تعداد پدها از ۲۵ به ۶ پد در مجاورت جاده دسترسی و ساخت نشدن جاده آنتنی را پیشنهاد دادیم، تا حداقل تداخل با محیط آبی صورت گیرد. اجازه ندادن عبور لوله جریانی به صورت روزمینی و مستقر نشدن هیچگونه تاسیسات از جمله تاسیسات فرآوری نفت در تالاب، از دیگر ملاحظات در این زمینه است.
وی با بیان اینکه طرح‌های توسعه بستگی به سیاست‌های کلان کشور دارد، ادامه داد: این یک واقعیت است و باید بپذیریم که بخشی از تصمیمات ما مبتنی بر سیاست‌های کلان کشور است، گرچه ما از دیدگاه محیط زیستی حتی در برابر سیاست‌های کلان هم نقطه نظرات خودمان را به جدیت می‌گوییم و در برابر بعضی درخواست‌ها مقاومت می‌کنیم اما در چارچوب مسایل ملی کشور که مبتنی بر ضوابط محیط زیستی هم باشد تصمیم گیری خواهیم کرد.
اشرفی افزود: مطلوب مسوولان نفت این است که بخش‌های قابل توجهی از هورالعظیم را خشک کنند و با کمترین هزینه به نفت برسند، ولی مطلوب ما این است که در درون مناطق حفاظت شده به ویژه محیط‌های آبی و تالابی مداخله‌ای صورت نگیرد و اگر هم صورت گرفت با رعایت حداکثری مسایل محیط زیستی باشد این چیزی است که دولت هم به آن معتقد است. بنا به گفته رییس جمهور، محیط زیست اصل است و توسعه صنعت، فرع بر محیط زیست است بنابراین ما هم سعی می‌کنیم در جاهایی که ضرورت‌ها را بیشتر احساس می‌کنیم در کنار صنعت باشیم مشروط بر اینکه رعایت الزامات و مقررات محیط زیست را داشته باشند.
نفت یک هزار و ۲۰۰ هکتار را خشک کرد
مدیرکل حفاظت محیط زیست خوزستان همچنین با اشاره به توسعه فعالیت‌های نفتی در هورالعظیم در دو دهه گذشته، گفت: واقعیت این است که حضور نفت به ویژه در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ در تالاب هورالعظیم مشکلات بسیار زیادی را برای جریان آبی در این تالاب و مهاجرت پرندگان ایجاد کرد و حتی باعث آلودگی آب هورالعظیم شد.
وی ادامه داد: طبق بررسی‌ها، یک هزار و ۲۰۰ هکتار از عرصه‌های هورالعظیم توسط وزارت نفت خشک شده (استحصال شده) که شامل تمام راه‌های ارتباطی درون تالاب از زمان جنگ تحمیلی تاکنون، پدها (محل استقرار چاه‌های نفت) و جاده‌های آنتنی و جاده‌های دسترسی در تالاب است.
اشرفی افزود: با توجه به مشکلاتی که فعالیت‌های نفتی در تالاب داشتند نگاه و حساسیت سازمان حفاظت محیط زیست و به تبع آن اداره کل محیط زیست خوزستان در به کارگیری تمهیدات لازم برای جبران بخشی از این اثرات منفی بیشتر از گذشته شد و پیگیری متعددی صورت گرفت.
وی یکی از مشکلات عمده نفت در هورالعظیم را ایجاد راه‌های ارتباطی در این تالاب بیان کرد که مانع جریان آب و تبادل آبی در محدوده ۱۱۰ هزار هکتاری بخش ایرانی تالاب شده بود.
اشرفی اضافه کرد: بر اساس پیگیری‌ها هم اکنون مشکل راه‌های ارتباطی با احداث پل‌ها و کالورت‌ها (زیرگذرهای آب) تا حد زیادی برطرف شده و از لحاظ موانع تبادل آب در محیط های مختلف تالاب با حضور مجموعه نفت مشکلی نداریم.
وی ادامه داد:با این زیرگذرها اکنون امکان تبادل آبی در هورالعظیم فراهم شده و اگر آبی وجود داشته باشد که وارد تالاب شود، این آب به راحتی در تمام قسمت‌های هور توزیع می‌شود و در عمل مشکل خاصی نداریم، البته نمی‌توان گفت شرایط مثل زمان پیش از حضور مجموعه نفت است اما در عرصه‌های مختلف غیر از جاده‌ها و پدها و سایر جاهایی که به خاطر شیب و اختلاف ارتفاع خشک است، در حد نیاز، امکان آبگیری وجود دارد.
به گفته وی، بنا به گزارش‌ها و مشاهدات، بخشی از عرصه‌ها به دلیل اختلاف ارتفاع، حتی در سیلاب سال ۹۸ آبگیری نشدند.
نگرانی نفتی؛ نگرانی آبی
اشرفی بیان کرد: باید به این مساله نیز توجه داشت که حضور مجموعه نفت در تالاب، مخاطراتی هم ایجاد کرده، از جمله وجود جاده‌های دسترسی با شرایط فعلی و تبعات حضور انواع خودروها در محدوده تالاب که امنیت را برای پرندگان کاهش می‌دهد، همچنین عبور لوله‌های جریانی حاوی مواد نفتی به صورت رو زمینی، مخاطراتی را از لحاظ آلوده شدن آب تالاب در صورت شکسته شدن لوله‌ها ایجاد می‌کند، به طوریکه در یکی دو سال گذشته یک تا ۲ مورد شکستگی لوله‌های نفتی در حاشیه تالاب رخ داده که با تمهیداتی جمع آوری و کمترین آسیب به محیط آبی تالاب وارد شد.
وی ادامه داد: باید هم اکنون بیشتر از آنکه نگران حضور فعالیت‌های نفتی در هورالعظیم باشیم، نگران تخصیص نیافتن حقابه تالاب باشیم، چرا که با وجود واحدهای نفتی هم می‌توانیم تالاب را تا حد قابل توجهی حفظ کنیم (فارغ از مخاطرات و عرصه‌های که خشک شده) ولی اگر حقابه تالاب توسط وزارت نیرو داده نشود، حیات تالاب از بین می‌رود.
اشرفی افزود: خشکسالی استثنایی امسال و تنش آبی در سد کرخه که در عمل هیچ آبی در آن وجود ندارد، مشکلات بسیاری به دنبال داشته ولی باید در نظر نداشت که حقابه هورالعظیم باید به صورت مستمر حفظ شود، زیرا تنها در این صورت است که با وجود فعالیت‌های نفتی و اعمال مقررات سخت می‌توانیم تالاب را حفظ کنیم.
بر اساس این گزارش، هورالعظیم، بازمانده تالاب های بین النهرین و یکی از بزرگ ترین تالاب های خوزستان، در جنوب غربی کشور است که یک سوم آن در ایران و دو سوم آن در عراق قرار دارد. هورالعظیم در ایران ۱۲۵ هزار هکتار وسعت دارد. با جاده‌سازی‌هایی که در این تالاب انجام شده، هم اکنون هورالعظیم به پنج حوضچه (یا مخزن) تقسیم شده است که حوضچه‌های یک و ۲ قسمت‌های آبدار و زیستگاه اصلی آن به شمار می‌آید و سایر حوضچه‌ها در زمان سیلاب و یا توسط پساب‌های کشاورزی و نیشکر پرآب می‌شود.
در سال ۱۳۸۷، حدود هشت هزار هکتار از اراضی هورالعظیم برای اکتشاف و استخراج نفت به وزارت نفت واگذار شد. هم اکنون چندین شرکت و میدان نفتی در این تالاب فعال است که با انتقادات کارشناسان و دوستداران محیط زیست روبه روست.
قرارداد توسعه و بهره‌برداری از میدان نفتی سهراب، که نخستین چاه اکتشافی آن در سال ۱۳۹۱ حفاری شده بود، در بهمن ۱۴۰۰ امضا شد.
منبع: ایرنا
