مشکلات تنفسی که از سال ۱۳۹۲ در زمان بارندگی پاییزه در برخی شهرهای خوزستان به ویژه اهواز رخ می‌دهد، گمانه‌زنی متعددی در پی داشته است. در سال‌های اخیر گرده‌های گیاه کونوکارپوس از سوی دانشگاه علوم پزشکی اهواز به عنوان عامل اصلی این تنگی نفس‌ها معرفی شده بود اما به دلیل نبود اتفاق نظر روی این استدلال، مطالعات دیگری در این زمینه آغاز و منجر به تدوین اطلس گرده‌های گیاهی در دانشگاه شهید چمران اهواز شده است.
محمدرضا سیاهپوش بیان کرد: هفت تیم تحقیقاتی در دانشگاه‌های شهید چمران اهواز و علوم پزشکی جندی شاپور اهواز در تخصص‌های مختلف مرتبط آماده انجام مطالعات مرحله دوم تحقیقات هستند اما بودجه‌ای که قرار بود برای این کار اختصاص یابد، هنوز محقق نشده است.
این عضو گروه مطالعات اطلس ریخت‌شناسی دانه گرده گیاهان اهواز، افزود: بر اساس برآوردهای پارسال حدود هشت میلیارد ریال اعتبار برای انجام فاز دوم مطالعات موردنیاز است.
سیاهپوش اضافه کرد: تیم‌های تحقیقاتی متشکل از متخصصان گیاه شناس، ژنتیک گیاهی، باغبانی، شیمی، بهداشت، ایمنولوژی، ریه و آسم و آلرژی از دانشگاه شهید چمران اهواز همچنین دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور مرحله دوم مطالعات را انجام خواهند داد.
وی با بیان اینکه این طرح برای تامین اعتبار به جاهای مختلف ارایه شده، ادامه داد: از طریق دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه شهید چمران به دانشگاه علوم پزشکی و سایر سازمان‌های مربوطه ارایه شد؛ همچنین در زمانی که موضوع از اولویت برخوردار بود به مدیریت بحران استانداری خوزستان ارایه و به عنوان یکی از طرح‌های اولویت‌دار مصوب شد.
شناسایی ۱۶۰ گرده گیاهی
این عضو گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی دانشگاه شهید چمران اهواز همچنین شناسایی عوامل ایجاد مشکلات تنفسی را یک مساله عمومی و اجتماعی و یکی از مطالبات شهروندان دانست و بیان کرد: دانشکده کشاورزی در سال ۹۷ مطالعه درباره گرده‌های گیاهان را آغاز کرد و این مطالعات با عنوان “تهیه اطلس ریخت‌شناسی دانه گرده و زمان گلدهی گیاهان شهرستان اهواز به‌منظور شناسایی عوامل مؤثر بر مشکلات تنفسی” در سال ۱۴۰۰ به اتمام رسید.
وی با اشاره به شناسایی حدود ۱۶۰ نوع گرده گیاهی در اهواز، این مطالعات را یک کار ماندگار و زیرساختی برای خوزستان و مقدمه‌ای برای انجام گام دوم تحقیقات بیان کرد.
سیاهپوش توضیح داد: برای شناسایی عوامل ایجاد آلرژی، نیاز به بررسی دانه‌های گرده گیاهان داریم و اگر بتوانیم پراکنش سالانه این دانه‌ها را رصد کنیم، کمکی به جامعه پزشکی و تسکینی برای افراد مبتلا به بیماری‌های آسم و آلرژی است.
وی افزود: با انجام این تحقیقات، می‌توان فصل انتشار گرده‌های گیاهی، حداکثر تراکم این گرده‌ها و تا حد زیادی حساسیت‌هایی که ایجاد می‌کنند را مشخص کرد.
سیاهپوش اضافه کرد: از چند سال پیش، و در پی بروز مشکلات تنفسی پاییزه، گیاه کونوکارپوس به عنوان عامل ایجاد آلرژی مطرح شد اما از همان ابتدا معتقد بودیم که نباید تنها مشغول این گیاه شویم و سایر عوامل را نادیده بگیریم، بنابراین تحقیقات گسترده ای در سه سال گذشته برای شناسایی انواع پولن‌های فلور اهواز انجام دادیم و مورفولوژی گرده‌های گیاهی را با استفاده از مطالعات میکروسکوپ نوری و میکروسکوپ الکترونی بررسی کردیم که در نهایت به تدوین یک اطلس ریخت شناسی دانه‌های گرده منجر شد.
وی ادامه داد: مطالعات مرحله اول، مقدمه‌ای است برای تحقیقات مرحله دوم و پاسخ به این پرسش که در زمان بروز مشکلات تنفسی برای شهروندان، آیا گیاه کونوکارپوس بیشترین فراوانی دانه‌های گرده را دارد یا سایر گیاهان و آیا عوامل دیگری نیز ممکن است در این زمینه دخیل باشند؟
سیاهپوش افزود: مطالعات مرحله دوم می‌توانست ابهامات مشکلات تنفسی را روشن و به طور مشخص ریشه‌یابی کند که نقش گیاه کونوکارپوس یا سایر دانه‌های گیاهی و دیگر عوامل آلاینده در بروز این پدیده چیست.
این استاد دانشگاه گفت: تاکنون گیاه کونوکارپوس به عنوان عامل اصلی مشکلات تنفسی معرفی شده است، در حالیکه دلایل متقن و علمی برای این ادعا وجود نداشته و هنوز هم نداریم که در صورت انجام مرحله دوم مطالعات می‌توانیم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم.
وی درباره یافته‌های مطالعاتی که پیش از این توسط محققان دیگر انجام شده نیز توضیح داد: محققان دیگر مطالعاتی مقدماتی در زمینه عوامل بروز تنگی نفس در شهروندان انجام داده‌اند، اما به پاسخ قطعی نرسیده‌اند و نیاز به تحقیقات تکمیلی وجود دارد.
بر اساس این گزارش، تنگی نفس همزمان با اولین باران پاییزی در ۹ سال گذشته هزاران خوزستانی را راهی که عمده آنها مربوط به اهواز بوده است.
پس از وقوع تنگی نفس‌های پاییزه ۱۸ گزینه به عنوان علت‌های این عارضه بررسی شد اما در نهایت گرده گیاه کونوکارپوس به عنوان عامل اصلی اعلام شد. گیاهی که حدود ۶۰ درصد از فضای سبز شهر اهواز را به خود اختصاص داده است. گفته می‌شود ۳۶۸ هزار اصله نهال کونوکارپوس در فضای سبز شهری اهواز وجود دارد که این رقم به جز درختانی است که در فضاهای محصور و زیرپوشش شرکت‌هاست. این نظریه واکنش اساتید کشاورزی و باغبانی دانشگاه شهید چمران اهواز را به دنبال داشت و مطالعات را در این زمینه ناکافی دانستند.
غلامرضا گودرزی رئیس اندیشگاه سلامت دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز پیش از این “حملات آسمی بعد از رعد و برق و باران” (Thunderstorm Asthma Attacks) را پدیده‌ای شناخته شده و سابقه‌دار در جهان دانسته و بر اساس اجماع نظر جهانی، دلیل بروز آن را گرده‌های گیاهان و اسپور قارچ‌ها اعلام کرده بود.
به گفته وی، مطالعه با عنوان “شناسایی، اندازه‌گیری و انجام آنالیز عنصری آلاینده‌های بیولوژیکی آلرژی‌زا (گرده گیاهان و اسپورقارچ‌ها) و بررسی ارتباط آنها با ذرات معلق، دی‌اکسید گوگرد، دی‌اکسید نیتروژن، ازن و پارامترهای هواشناسی در جریان هوای آزاد شهر اهواز” توسط دانشگاه علوم پزشکی اهواز و با همکاری مالی معاونت علمی ریاست جمهوری انجام شده و گزارش نهایی آن به شورای سلامت استان، استانداری خوزستان و دفتر معاونت ریاست جمهوری نیز ارسال شده است.همچنین مقاله علمی در ژورنال آلودگی هوا با عنوان «Atmospheric Environment» در سال ۲۰۱۹ منتشر شده است که این تحقیقات نشان می‌دهد درخت کونوکارپوس و سایر درختان و اسپور قارچ‌ها در ایجاد حوادث تنفسی پاییزی نقش دارند، به همین دلیل هرس کردن درختان قبل از باران پاییزی در شورای سلامت خوزستان مصوب شد.
منبع: ایرنا
